Skąd wzięły się nazwy pierwiastków?
Światło, Skandynawia, Kopernik, Neptun, Thor… Co łączy sławne osoby, ciała niebieskie, postacie mitologiczne i nazwy krajów? Odpowiedź jest prosta, to od nich wzięły się nazwy pierwiastków chemicznych.
Historia nadawania nazw pierwiastkom.
W dawnych czasach praktycznie nie przywiązywano wagi do systemu nazywania pierwiastków i kierowano się zasadami moralnymi. W dzisiejszych czasach przy takiej ilości pierwiastków jest to niemożliwe.
Dziś stosuje się odgórnie ustalone przez IUPAC (ang. International Union of Pure and Applied Chemistry) zasady nazewnictwa. Odkrywca danego pierwiastka, gdy już spełni wszystkie warunki, może zaproponować nazwę pierwiastka, a nieodkryte dotąd pierwiastki otrzymują tymczasową nazwę np. Uue.
Zasady nadawania nazw.
Pierwiastki przedstawia się w formie jedno- lub dwuliterowej (wyjątkiem są wyżej wymienione, nieodkryte pierwiastki).
Pierwsza litera jest zawsze duża, druga – mała. Symbole te pochodzą od łacińskich nazw pierwiastków, natomiast ich polskie nazwy zostały przetłumaczone i podane przez Polskie Towarzystwo Chemiczne.
Nazwy pierwiastków.
Tak jak wcześniej wspomnieliśmy nazwy pierwiastków mogą brać się od nazw planet, postaci mitologicznych, sławnych ludzi, krajów czy kontynentów, a także od ich szczególnych właściwości.
Nazwy najbardziej podstawowych związków jak wodór, azot, tlen oraz węgiel wzięły się z łaciny lub greki. Wodór (H) łac. hydrogenium, czyli „rodzący wodę”, tlen (O) łac. Oxygenium, z greckiego oks- kwaśny, i gennao – rodzę. Co ciekawe polska nazwa tlenu wzięła się od słowa „tlić”. Azot (N) łac. Nitrogenium, a także azote od greckiego azotikos – niepodtrzymujący życia. Z łaciny carbo oznacza po prostu węgiel drzewny i stąd mamy węgiel (C).
Pierwiastki, których nazwy wzięły się od planet.
Tu przykładem może być pluton (Pu) czy neptun (Np). Kilka lat po odkryciu Uranu, na jego cześć nazwano kolejny pierwiastek uran (U).
Pierwiastki, których nazwy wzięły się od postaci mitologicznych.
Głównie opierano się tu na mitologii greckiej. Od greckiej bogini Pallas pochodzi pallad (Pd), natomiast od córki mitycznego króla Tantalusa, Niobe pochodzi niob (Nb). Na cześć greckich tytanów nazwano tytan (Ti). Znalazło się tu również miejsce na skandynawską boginię Vanadis i wanad (W).
Pierwiastki, których nazwy wzięły się od sławnych ludzi.
Na cześć wspaniałego małżeństwa Piotra i Marii Curie, którzy mieli ogromny wpływ na promieniotwórczość, (czemu również będzie poświęcony artykuł) nazwano kiur (Cm). W tablicy Mendelejewa możemy również spotkać pierwiastek od jego nazwiska mendelew (Md), Einstein (Es) od Alberta Einsteina, nobel (Nb) od Alfreda Bernharda Nobla, czy niedawno nazwany kopernik (Cn) na cześć Mikołaja Kopernika.
Pierwiastki, których nazwy wzięły się od miejsc.
– Tu, jako Polacy możemy się poszczycić, gdyż od nazwy ojczyzny Marii Skłodowskiej Curie mamy polon (Po). Znajdziemy tu również frans (Fr) od Francji, czy skand (Sc) na cześć Skandynawii. Nazwy aż 4 pierwiastków pochodzą od szwedzkiego miasta Ytterby jest to erb (Er), iterb (Yb), terb (Tb) oraz itr (Y). Kopalnia Ytterby jest wyróżniona, jako miejsce o szczególnym znaczeniu dla rozwoju metalurgii.
Pierwiastki, których nazwy wzięły się od ich szczególnych właściwości.
Od łacińskiego słowa rabidus – czerwony wywodzi się nazwa rubidu (Rb), natomiast od koloru indygo ind (In) . Argon (Ar), jako niereaktywny gaz szlachetny otrzymał swoją nazwę od greckiego słowa argon – nieaktywny. Lapis cremans – kamień dający ogień, krzemień – od tego swoją nazwę wziął krzem (Si).
Na koniec naszego artykułu mamy dla Państwa niespodziankę.
Skoro już omówiliśmy pochodzenie nazw niektórych pierwiastków, to teraz możemy przyjrzeć się jak to wygląda w różnych językach! Ciekawe jest to, że większość Państw, które przedstawiliśmy pozostawiła nazwy łacińskie wielu pierwiastków.
Polska jest wyjątkiem – my zmieniliśmy prawie wszystkie nazwy.